Deze post werd opgesteld door Paulien/Heksualiteit, dit ook de aflevering bracht.
Context
Ik ga jullie zodadelijk meenemen naar het 16de eeuwse Schotland. Want, daar zal de case van vandaag zich ook afspelen. Nu, voor ik jullie meeneem naar die bepaalde case, is het belangrijk om toch wat context mee te geven over hoe het er in Schotland aantoe ging in die tijd. Je moet weten, eeuwen voor de 16de eeuw (tijd van de Kelten) was het concept magie, faeries, mythische wezens, goden en godinnen eigenlijk iets heel normaal in Schotland. Mensen deden bijvoorbeeld beroep op zieners/zieneressen, deden aan good luck charms, mensen vierden verschillende jaarfeesten om de seizoenen en oogst te vieren, geloofden in verschillende goden per feest. En eigenlijk nu nog. Die concepten leven nog heel hard voort in Schotland. Soit, het was dus heel normaal om in het bovennatuurlijke te geloven. Die zaken waren allemaal niet strafbaar. Maar de eeuwen vorderen en gedurende een lange tijd doorgaat Schotland (en overal ook wel een beetje in Europa) heel wat veranderingen op religieus en politiek vlak. Ik ga daar niet te diep op ingaan, want is het complex en anders zitten we hier morgen nog haha maar het is wel belangrijk om het even te vermelden voor de case. Ik verwijs natuurlijk naar de opkomst van de Katholieke Kerk. En de kerk heeft één doel: van het bijgeloof afkomen & macht winnen. Ze gaan dus teksten zoals de bijbel in het latijn schrijven zodat er enkel toegang is tot die teksten door geletterde priesters en geestelijken (mensen gaan hun dus blindelings beginnen volgen) want ‘only the priest knew the great mysteries of god’, ze gaan de jaarfeesten gaan verchristelijken (denk aan Samhain dat nu Halloween is), meerdere goden worden één god, oude tradities worden steeds meer gezien als ketterij. Maar, fast forward naar het begin van de 16de eeuw. Het protestantisme zou je kunnen zeggen is erbij gekomen en concurreert met de katholieken. Zij waren het niet altijd eens met de Katholieke kijk en er ontstaat dus een nieuwe stroming. Kortom eigenlijk wordt de wereld zwart of wit: protestanten vs. de katholieken (zowel op religieus vlak als politiek vlak). Dat zorgt natuurlijk voor heel veel onzekerheden bij het volk, verdeeldheid en crisis. En wat doen mensen bij crisis? Juist: zondebokken zoeken. Hence: de introductie van kwade krachten, duivels en ook heksen.. (waar de meeste mensen ook effectief in geloven, als je kijkt naar de geschiedenis waren ook die concepten niet zo vreemd). Met als gevolg, het volk is wat opgejut dus in 1563 komt er een witchcraft act stelt dat beroep doen op heksen en hekserij op zich strafbaar werden met de dood). ------ En nu is het moment aangebroken dat ik officieel de brug maak naar de case van vandaag: namelijk de North Berwick witch trials. En die spelen zich af in het jaar 1590. Meerbepaald in en rond Edinburgh. De North Berwick witch trials waren één van de grootste witch trials in Schotland en ook de aanzet van de heksenhetze in het land. Er zijn meer dan 100 mensen opgepakt en ondervraagd en daarvoor waren er eigenlijk nog maar zéér weinig heksen op de brandstapel gezet. Hoeveel dodelijke slachtoffers is niet zeker, omdat velen ook gestorven zijn tijdens hun gevangenschap.
JAMES VI of Scotland
En één van de sleutelfiguren in de North Berwick witch trials was King James 6th van Scotland. Belangrijke naam die je toch moet onthouden. Nu wat moet je weten over James, hij is geboren tijdens die periode van de Reformation (protestantisme vs. katholicisme) en heeft een protestantse opvoeding gehad terwijl zijn moeder, Mary Queen of Scots katholiek was. James heeft zijn moeder eigenlijk nooit echt gekend want zij werd gevangen genomen kort na zijn geboorte (zij is uiteindelijk ook onthoofd geweest wegens haar Katholiek zijn en werd een heks genoemd). James is dus opgegroeid met haat voor zijn eigen moeder én kijk niet al te vrolijk naar vrouwen in het algemeen. Het concept van heksen is hem ook niet vreemd. Soit, James is dus wel koning na de dood van zijn moeder en in 1589 wordt Princes Anne van Denemarken gelinkt aan hem om met hem te trouwen. Zij is dus zijn verloofde. Anne zelf onderneemt een poging in 1589 om met de boot naar Schotland te varen om met haar toekomstige echtgenoot te trouwen. Die poging mislukt echter door heel wat storm op zee en ze is genoodzaakt om terug te keren. King James doet dan zelf een poging en komt ook door weer en wind wel uiteindelijk aan in Denemarken. Ze trouwen daar. In Denemarken, terwijl ze daar zijn, zijn eigenlijk diezelfde strubbelingen aan de gang op politiek en religieus vlak en is de heksenwaan ook in volle gang. Heksen worden op de brandstapel gezet en James raakt gefascineerd. Op de terugweg naar Schotland raken James en Anne samen verzeild in een heuse storm op zee. Het was nipt, kantje boortje, maar ze komen toch aan op hun bestemming. Edinburgh. Eén van de personen aanwezig ook op datzelfde schip was een man genaamd Neils Hemmingsen, iemand die expertise had in het vak ‘daemonologie’, de leer van de demonen. En die laat vallen van, Jong, ik denk dat die stormen geen toeval waren en dat er toch kwade geesten wel eens in het spel zouden kunnen zitten. Door wat James hoort van Neils en door wat hij gezien heeft in Denemarken én zijn verleden ook met zijn moeder raakt James ervan overtuigd dat de stormen op zee veroorzaakt zijn geweest door heksen. Dat er complot gesmeed is geweest door de katholieken om James om te brengen. James raakt stillekesaan maar zeker geobserdeerd door heksen. De aanzet van de North Berwick witch trials is gestart.
Geillis Duncan
Een beetje verder, in een dorp net buiten Edinburgh: Tranent woont en verblijft de nietsvermoedende Geillis Duncan. Sommingen zullen deze naam al gehoord hebben als je naar de Serie Outlander hebt gekeken, maar het beeld dat je van dat personage hebt strookt absoluut niet met wie de echte Geillis Duncan was over wie we het nu gaan hebben. De echte Geillis was een dienstmeisje van de familie Seaton, met aan het hoofd David Seaton. Hoe oud Geillis precies was, weten we niet maar ze kon niet ouder geweest zijn dan haar mid-teens dus pak 15-16 jaar oud. Geillis verbleef in het huis van de Seatons ook 24/7, ze woonde daar in. Ze zal als jonge vrouw heel hard moeten werken hebben bij de Seatons en ook heel weinig vrije tijd. David Seaton zal ook geen aangename mens geweest zijn. Nu, ik kan me voorstellen op zo’n jonge leeftijd dat je wel nieuwsgierig bent naar de wereld, dat je wat van de wereld wil zien en leren kennen en ook vooral van u werkgever wil ontsnappen als ie zo vreselijk is. Dus Geillis gebruikte haar nachten om op pad te gaan, op nachtelijke wandelingen te gaan. Dat deed ze dus ook regelmatig. Er wordt gedacht dat zij tijdens die nachten misschien ook wel mensen leerde kennen en daardoor haar kennis heeft verworven over plantenkunde. Geillis wist iets over genezen, kruiden, en misschien zelfs ontwikkelde ze gaandeweg ook de skill van de vroedkunde. Maar, die nachtelijke wandelingen vielen ook David Seaton zelf op. Hij zag dat zijn dienstmeisje regelmatig het huis uit glipte snachts. En hij zag ook dat ze kennis opdeed. Kennis waarvan hij niet wist waar ze die opdeed. Dat vond hij verdacht. Dus hij besloot, omdat hij zag dat ze toch wel wat geleerder werd waarschijnlijk om haar te beschuldigen van hekserij en nam het heft in eigen handen. Hij sluit Geillis op in zijn eigen huis. Hij deed dat dus niet op de legale manier, waarbij je dat moet aangeven maar hij sluit haar op en ondervraagt haar zelf. Op de niet meest fijne manieren. Ik moet daar geen tekeningetjes bij maken denk ik. Hoe dan ook, ze ontkend alles. Ze verklaard niet vanwaar haar kennis komt en ze zwijgt. Geillis had natuurlijk niet alleen de pech een jonge vrouw te zijn, bij de Seatons te leven en in een vrouwonvriendelijke omgeving te leven. Ze had natuurlijk ook de pech dat James helemaal geobsedeerd door heksen was teruggekomen van zijn trip naar Denemarken. James hoort dus van de situatie van Geillis en ze wordt uiteindelijk toch opgesloten in de tollbooth / gevangenis van Edinburgh. Ook daar werd zij opnieuw ondervraagd, gemarteld en zelfs James was ook aanwezig bij die ondervragingen. Zo was Geillis bijvoorbeeld één van de eersten waarvan geweten is waar zij de mondharp moest bespelen en werd eerst haar vingers gebroken (door pilliwinkies) en moest zij daarop spelen op vraag van James. Uiteindelijk, na dagen van tortuur breekt zij en zegt zij van het klopt allemaal. Zij stelt: Ik heb inderdaad met heel wat andere heksen een complot gesmeed tegen de koning. Onze coven kwam samen in North Berwick, we hielden daar regelmatig een sabbath. We deden dat aan de kust in de Saint Andrews Auld Kirk. We hadden daar seks met de duivel, kusten daar zijn buttocks en beraden hoe we koning konden doden door onder andere die stormen te veroorzaken op zee. Onder verdere tortuur geeft ze ook volgende namen: Agnes Sampson, John Fian, Agnes Thomson, Barbara Napier, the Earl of Bothwell, Euphame McCalzean, etc. Er is nooit geweten of Geillis die mensen effectief ooit gekend heeft maar er wordt soms gedacht dat Agnes Sampson de vrouw is geweest die Geillis de leer van de plantenkunde en vroedkunde heeft geleerd. Geillis zal nog een jaar moeten overleven in de tollbooth. Een jaar is vreselijk lang in deze omstandigheden. Geillis Duncan zal het leven laten op de brandstapel op Castle Hill in Edinburgh op 4 december 1591. Ze zal alles wat ze bekend heeft wel nog intrekken voor de Koning zijn ogen, zeggende dat ze alles gezegd heeft door tortuur. Zij wordt dan gewurgd (dat was dan een soort van gratie omdat ze toch bekende en dan verbrand). En zoals alle andere heksen niet begraven op heilige grond.
Agnes Sampson
Na het lijstje van namen dat gegeven werd door Geillis zal Agnes ook opgepakt worden zoals al de rest. Zij ontkent en zal ook gemarteld worden. Haar werd de witch’s bridle aangedaan (een ijzeren kooi met pinnen in de mond), In combinatie met sleep deprivation en ze kreeg geen eten & was naakt. Toch bleef ze zwijgen (vrouw moet ongelofelijk sterk geweest zijn). Ze werd haar nog vreselijkere dingen aangedaan omdat men zo gefrustreerd werd dat ze niks zei. Uiteindelijk kraakt zij ook en ze bekend. Ze bevestigd ook het verhaal dat Geillis zegt en voegt daarbij toe dat ze om die stormen te veroorzaken op zee ook doden terug hebben opgegegraven, hun edele delen hebben afgesneden en die in zee hebben gegooid wat voor die hevige wind zorgde. Agnes zal het leven laten op Castle Hill, op 28 January 1591. Gewurgd en verbrand. Ik zou over al die andere namen die werden genoemd en die uiteindelijk ook op de brandstapel gezet geweest zijn ook nog hun verhalen willen vertellen maar daarvoor is er te weinig tijd. Mensen kunnen ook altijd naar hun verhalen komen luisteren in mijn vrouwencirkels (www.heksualiteit.com). Waar ik telkens één verhaal vertel en we dan de link maken met de dag van vandaag. Want er zijn patronen in de heksenprocessen die eigenlijk vandaag nog steeds niet veranderd zijn. Ik wil hun verhaal in leven houden en eren zonder te focussen op de wreedheden maar op wie ze waren. Voor hun moed en durf.
The aftermath
James zal heel betrokken blijven tijdens de witch trials en zal er zelfs een boek over schrijven ‘Daemonologie’: Daarin stond oa geschreven: - Hoe je heksen kon herkennen (devils mark, vrouwen waren makkelijk om hun geloof te laten vallen, waren makkelijker te verleiden door de duivel, waren lustige wezens etc) - Hoe je heksen moest laten bekennen (witch pricking, halsband, witch’s bridle, sleep deprivation) - Hoe je heksen moest doden (in onheilige grond, verbranding) Boek was gebaseerd op de Heksenhamer door Heinrich Kramer. Uiteindelijk. Door James zijn obsessie, door de crisis, door de propaganda en door de witch craze zal Schotland een van de Europese landen zal zijn met het grootste aantal cijfers qua slachtoffers (Duitsland komt eerst) > 84% van de slachtoffers waren vrouwen.