Aflevering 116: Macbeth

De naam Macbeth is al eeuwenlang een taboe in de theaterwereld. In deze aflevering bestuderen we de oorsprong daarvan, verschillende incidenten, en hoe je jezelf kan beschermen.

William Shakespeare

Het eerste verhaal dat we delen gaat over Lilian Baylis en haar theateropvoering van Macbeth.

Portret van Lilian Baylis

De hoofdrol ging die avond naar Laurence Olivier.

Theaterbijgeloven:

-Een slechte dress rehearsal betekent een goeie opvoering. Volgens velen zou dit een voorteken zijn dat de effectieve productie een groot succes zal zijn.

-Geen blauw dragen: Dit is een minder gekend geloof en dateert van oudere gebruiken. Blauw was ooit een zeer duur kleur om te maken, dus producenten verzonnen het bijgeloof dat blauwe kledij ongeluk bracht, om zo te zorgen dat er minder geld werd uitgegeven aan dit luxueuze kleur.

-Nooit drie kaarsen doen branden. Kaarsen branden in tv of theater betekent veel uitleg rond brandveiligheid, wat op zich al voldoende lijkt om dit te vermijden, maar er hangt ook effectief een bijgeloof aan. Een oud theatergeloof stelt dat wanneer drie kaarsen branden, de persoon het dichtst bij de kortste kaars als eerste zal sterven.

-Laat de noodverlichting altijd branden. Dit geloof startte waarschijnlijk niet uit bijgeloof, want noodverlichting zorgt ervoor dat mensen niet per ongeluk ergens over struikelen of ergens van donderen, maar er wordt ook geloofd dat de noodverlichting de theaterspoken kalmeert. Als je in een leeg theater de noodverlichting dooft, kan het wel eens beginnen spoken.

-Nooit de veer van een pauw op een podium brengen. Het patroon op de veren van een pauw lijkt op een oog, sommigen linken dit aan de roma-vloek van de evil eye. Om risico’s te vermijden worden pauwenveren dus weggehouden van podia.

-Spiegels brengen ongeluk. Velen zullen onmiddellijk denken aan het ongeluk dat gepaard gaat met een spiegel breken, of een oud geloof dat spiegels portalen naar een andere wereld zijn. Het is geen van beide. Spiegels reflecteren licht, en licht is op zich al zeer ingewikkeld tijdens theater. Spiegels worden nog gebruikt, maar zeer voorzichtig, want een spotlight verkeerd draaien is genoeg om een acteur te verblinden.

-Backstage fluiten brengt ongeluk. Los van het feit dat fluiten voor sommigen zeer irritant is, hangt ook hier een verklaarbaar bijgeloof aan. Vroeger werden de podia volledig handmatig gebouwd door stagehands. Deze konden elkaar niet altijd zien, dus ze gaven signalen aan elkaar door te fluiten, waarbij de ander dan wist dat hij aan de heftouwen mocht trekken om zaken omhoog te heisen. Acteurs die liepen te fluiten konden de stagehands in de war brengen, dus fluiten was verboden en dit werd na verloop van tijd een bijgeloof.

-Altijd de kleedkamer verlaten met je linkervoet eerst. Deze zou eruit komen dat de meeste mensen van nature rechtshandig zijn en dat hun leidende voet hun energie moet sparen voor op het podium.

-Geef nooit bloemen voor een show. Bloemen worden vaak gegeven aan acteurs of producers, dit is al eeuwenlang een traditie. Echter mogen de bloemen nooit voorafgaand aan de show gegeven worden. Ook dit zou ongeluk veroorzaken.

Daarop aansluitend:

-Geef de regisseur een boeket gestolen van een kerkhof. Dit zou een oud gebruik zijn dat soms nog wordt toegepast. De regisseur krijgt vaak bloemen aan het einde van de productie, en volgens bijgeloof moeten deze gestolen zijn van een kerkhof. Dit komt voort uit een tijd dat bloemen veel geld kostten en dat het goedkoper was om ze simpelweg te stelen.

-Zeg ‘break a leg’ in plaats van ‘succes’. Dit is een zeer gekend gebruik. Dit komt voort uit een bijgeloof in spoken die met de productie willen sollen. Ze zouden ervoor zorgen dat het tegenovergestelde gebeurt van wat mensen wordt toegewenst. Succes wensen zorgt dus voor ongeluk, break a leg zorgt ervoor dat mensen niets overkomt. Een andere theorie is dat het van een Joodse gelukswens komt die door Duitsers slecht vertaald werd naar “Nek en been breken” en dat zo de bal aan het rollen ging.

In dans bestaat er ook nog zo’n regel waar dansers “merde” tegen elkaar zeggen om succes te wensen. En zo zijn er nog tal van gebruiken in andere culturen en talen.

-Het meest gekende fenomeen zullen we vandaag verklaren: Waarom mag je geen Macbeth zeggen? Dat ontdek je uiteraard in de aflevering zelf.