Jeanne Panne zou de geschiedenisboeken ingaan als een van de slachtoffers van de heksenvervolgingen in Europa in de 16e en 17e eeuw. In aflevering 21 bespreken we haar ongelukkige leven, haar tragische dood en de invloed die ze tot op vandaag nog heeft in haar stad Nieuwpoort.
Jeanne wordt in 1593 geboren als Joanne De Deyster, zo staat te lezen op de gedenkplaat in de West-Vlaamse stad Nieuwpoort (zie foto hieronder). Haar ouders zijn Jan De Deyster en Cathelijne Goossen.
Op dat moment hoort Nieuwpoort bij de Zuidelijke Nederlanden, wat ten gevolge van de godsdienstoorlogen kreunt onder de hongersnood en de ziekte.
Wanneer de oorlog ten einde loopt, zal de streek terug een verademing kennen, maar het wantrouwen onder de bevolking blijft. Wat als er terug een volgende tegenslag komt?
Dat wantrouwen wordt versterkt door de verdeeldheid in geloof. Het protestantisme kent zijn opkomst en mensen hebben niet langer de 'ene waarheid'. De schrik voor de duivel die terug ziekte en verderf met zich zal meebrengen zit ingebakken bij de bevolking.
Helaas wil dit ook zeggen dat deze perdiode het hoogtepunt wordt van de heksenvervolging in Europa. Tussen 1600 en 1611 zouden maar liefst 14 personen verdacht worden van hekserij, waarvan 11 effectief op de brandstapel zouden belanden.
Passchynken Emmelynck, die als eerste op 12 november 1602 als heks verbrand werd, geloofde niet in het bestaan vanheksen "voor redene datter gheen mensch boven Gods werck macht en heeft" en zij voegde hieraan toe "ten zijn al gheen toveressen die men toveressen heet; hier voortijden en heeft men zo niet ghecout, esser nu yemant die een arm ofte een been ghebroken heeft, het heet al tooverie te wezen".
Mayken De Zittere zou een stuk tuin van een klooster gepacht hebben, en zou ervan verdacht geweest zijn dat zij verantwoordelijk was voor de ziekte en dood van een zuster en ook een geringe vruchtbaarheid van de fruitbomen in de kloostertuin, omdat die zuster door Mayken terecht was gewezen op het rapen van appels in haar tuin.
In de procesbundels van onder andere Passchynken Emmelynck, Mechlyne Verstraete en Mayken De Zittere is er sprake van "Christyneken, het duutsch vrouwke". Ze werd regelmatig geraadpleegd bij ziekte van mensen en dieren. Christynken wees Mechlyne Verstraete als heks aan en voorspelde ongeluk aan Calleke Crabbe als ze de koeien van de "boose hexe" Mayken De Zittere nog langer bleef melken.
Wie de namen op de gedenkplaat heeft doorgenomen, ziet dat ook de vader van Jeanne niet gespaard is gebleven.
Cort Paulyncken deed een weduwe een middel gebruiken om de verantwoordelijke voor de sterfte onder haar melkkoeien te ontmaskeren. Hiervoor moest ze melk van al haar koeien in een pot doen, er naalden, gewijd water en gewijd was bijdoen en op het vuur zetten. Als de melk zou koken zou de persoon die haar belaagde binnenkomen. De schuldige bleek Jan de Deyster te zijn.
Jan zou op 17 januari 1603 sterven op de brandstapel.
Jeanne zelf trouwt in 1617 met Jan Panne. Samen krijgen ze 11 kinderen, waarvan er helaas 10 een natuurlijke dood zullen sterven. Ook Jan zelf zal voor Jeanne sterven.
Jeanne zou bekend gestaan hebben als gewiekste zakenvrouw. Ze was geletterd en zou aan belastingsontduiking gedaan hebben.
Door de beschuldigingen dat haar vader een tovenaar was, had Jeanne een agressieve indruk naar de mensen die haar hierover zouden confronteerde.
Helaas had ze haar uiterlijk niet mee en werd ze als 'lelijk' bestempeld door ettergezwellen en geboortevlekken op haar gezicht en dij.
De voornaamste reden dat Jeanne zou beschuldigd worden van hekserij komt door haar aanwezigheid kort voor de dood van 2 mensen. Jan Jacobs en de moeder van Ryckewaert Schroo, haar knecht, klaagden Jeanne als heks aan. Zowel Ryckewaert Schroo als de dochter van Jan overleden (beiden ziek) na een bezoek van Jeanne.
Jeanne zou aangehouden worden op 10 mei 1650. Op haar proces zou ze verder nog beschuldigd worden van het bezorgen van seksuele problemen aan verschillende mannen. Guillaume Lootvoet zou 6 weken impotent geweest zijn nadat Jeanne langs zijn broek had gestreken en de man van Jeanneke Vanderzype zou ook 10 weken buiten strijd geweest zijn nadat Jeanne hem zou aangeraakt hebben
Een onderzoeker zou bij Jeanne een vlek ontdekt hebben die ongevoelig bleek voor speldenprikken en zou dit als een ‘duivelsmerk’ bestempelen
Op 12 mei zou Jeanne naar de folterkamer gebracht worden. Ze zou een volledige dag gefolterd worden, tot ze bezwijkt en bekent dat ze de duivel had ontmoet, dat hij ‘dickmaels hare bostgins hadt ghetast’ en ‘Hij stonk van vermuftsheyt en zijn litmaeten ende sijne nature waren so coudt als ijs’.
Op 14 mei zou ze nogmaals al haar bekentenissen bevestigen en veroordeeld worden tot de brandstapel.
Jeanne sterft op 16 mei 1650.
Tot op de dag van vandaag blijft de naam van Jeanne leven in de stad Nieuwpoort. Om de 3 jaar worden er heksenfeesten georganiseerd en worden taferelen van het leven van Jeanne uitgebeeld, met een brandstapel als afsluiter. Ze heeft zelfs de eer om de titel (en personage) van een Suske & Wiske album te zijn.
Nuttige links: